---

LL Saak No 192/1988

IN DIE HOOGGEREGSHOF VAN SUID-AFRIKA APPèLAFDELING

DIE MINISTER VAN WET EN ORDE Appellant
en
SHEPARD MATSHOBA Respondent

CORAM: CORBETT HR, BOTHA, E.M. GROSSKOPF

MILNE et EKSTEEN ARR

VERHOORDATUM: 18 MEI 1989

LEWERINGSDATUM: 29 SEPTEMBER 1989

UITSPRAAK BOTHA AR:

2.

Ek het die voordeel daarvan gehad om die uitsprake te lees van my Kollegas E M GROSSKOPF AR en
EKSTEEN AR. Ek stem saam met die gevolgtrekking van GROSSKOPF AR dat die appèl van die hand gewys word. Ek stem ook saam met die redes wat in sy uitspraak vir daardie gevolgtrekking uiteengesit word. Vanweë die uiteenlopende sienswyses wat in die twee uitsprake vervat is, ag ek dit egter nodig om my eie standpunt te stel aangaande die meningsverskille tussen my Kollegas. Soos hieronder sal blyk, behels dit grotendeels net 'n uitbreidende kommentaar op sommige van die menings wat alreeds in die uitspraak van GROSSKOPF AR uitgespreek is, ten einde aan te dui waarom ek, met eerbied, nie met die besware van EKSTEEN AR daarteen saamstem nie; maar in enkele ondergeskikte opsigte is ek van mening dat die gevolgtrekking wat GROSSKOPF AR bereik het, ook langs 'n ander weg bereik kan word as wat deur hom aangegee is.

Die middelpunt van die meningsverskille

3. tussen my Kollegas is die aanvaarding deur GROSSKOPF AR
van die beginsel dat 'n persoon wat teen sy aanhouding beswaar maak, in eerste instansie niks meer hoef te beweer as dat hy deur die verweerder of respondent aangehou word nie. Hierdie beginsel word ontleen aan die analogie van die geval van 'n eienaar van 'n saak wat met 'n reivindicatio die lewering van die saak aan hom vorder van iemand wat in besit daarvan is. In so 'n geval staan dit vas dat die eienaar aanvanklik slegs hoef te beweer dat hy die eienaar is en dat die persoon wat hy aanspreek die saak in sy besit het, soos blyk uit die beslissings van hierdie Hof waarna daar verwys word in die uitspraak van GROSSKOPF AR. Die erkenning van 'n geldige eisoorsaak op hierdie grondslag word in die regspraak gewoonlik teruggevoer na die beslissing in die bekende saak van Graham v Ridley 1931 TPD 476. Vir gemak sal ek na die regsposisie wat in so 'n geval geld, verwys as die Graham v Ridley-beginsel. Met die toepassing van die Graham v Ridley-beginsel word daar

4.

tans allerweë aanvaar dat bewerings dat die aangesprokene se besit van die saak onregmatig is en dat hy dit besit teen die sin van die eienaar, oorbodig is. Waar oorweging geskenk word aan die moontlike analogiese toepassing van die Graham v Ridley-beginsel op 'n geval soos die huidige, in die verband van 'n aangehoudene wat hom bekla oor sy aanhouding, behoort bewerings van die aard wat ek genoem het, ook as oorbodig beskou te word. Ek sou nietemin verkies om in hierdie geval te praat van iemand wat teen sy sin aangehou word, nie as 'n kwessie van beginsel nie, maar bloot by wyse van taalgebruik wat daarop gerig is om te beklemtoon dat ons hier te doen het met die aantasting van die fundamentele reg van 'n mens op sy persoonlike vryheid.
In die uitspraak van EKSTEEN AR word die analogiese toepassing van die Graham v Ridley-beginsel op 'n geval soos die huidige, verwerp op 'n tweeledige grondslag: enersyds vanweë oorwegings van 'n
5. prosesregtelike aard, en andersyds vanweë oorwegings van 'n materieelregtelike aard. Ek sal agtereenvolgens hierdie oorwegings in die algemeen in oënskou neem. Daarna sal ek aandag skenk aan die toepassing van die menings wat ek in dié verband gaan uitspreek, op die besondere omstandighede van die huidige saak.
Ten opsigte van die prosesregtelike oorwegings, wys EKSTEEN AR tereg daarop dat die beslissings van hierdie Hof wat aangehaal word in die uitspraak van GROSSKOPF AR, waarin die Graham v Ridley-beginsel toegepas is, almal gevalle was waar die aksie-prosedure gevolg is; dit was trouens ook die geval in die Graham v Ridley-saak self. Die aanwending van die Graham v Ridley-beginsel in mosie-verrigtinge sal ongetwyfeld 'n afwyking behels van die gewone praktyksreëls met betrekking tot sowel die uiteensetting van 'n applikant se saak in sy funderende beëdigde verklarings as die aantal stelle beëdigde verklarings daaropvolgend wat gewoonlik toegelaat word,
6. soos EKSTEEN AR in sy uitspraak aantoon. Ek kon slegs een gerapporteerde saak opspoor waarin die Graham v Ridley-beginsel in mosie-verrigtinge aangewend is. Dit is die saak van Thomas v Guirguis 1953 (2) SA 36 (W). Daar het die applikant 'n uitsettingsbevel teen die respondent aangevra op sterkte van 'n funderende beëdigde verklaring waarin daar slegs beweer is dat die applikant die geregistreerde eienaar van die betrokke grond is en dat die respondent in onregmatige besit daarvan is. Die respondent het in sy beantwoordende verklaring feite aangevoer ter ondersteuning van 'n bewering dat hy die grond besit kragtens 'n regsgeldige titel. Die applikant het in sy repliserende beëdigde verklaring feite aangevoer om aan te toon dat die respondent se beweerde titel om te besit tot 'n einde gekom het. In daardie saak was daar dus net die gebruiklike drie stelle beëdigde verklarings, en in daardie vorm het die aansoek voor die Hof gekom. In die loop van sy uitspraak het CLAYDEN R die volgende

7.

gesê (op 37 C-G):

"The applicant's claim to relief is founded on Graham v Ridley, 1931 TPD 476, which lays down that an owner, seeking ejectment, can base his claim on his ownership. It would then be for the occupier to set up, and prove, a right of occupation against the
owner
And where such a claim to ejectment is
made not in an action but in an application the applicant must I consider have the right to put forward his claim on the same basis; though of course in the case of an application the disputes of fact which arise thereafter may not be determinable without the hearing of evidence."

Dit blyk egter nie of daar in daardie saak

namens die respondent beswaar gemaak is teen die
prosedure wat die applikant gevolg het en of die
aangeleentheid in die betoog voor CLAYDEN R geopper en
beredeneer was nie. Dit is ook nie duidelik of
CLAYDEN R die breër implikasies van die prosedure wat
gevolg is in verband met die gewone praktyksreëls ten
opsigte van mosie-verrigtinge in oorweging geneem het
nie. Ek sou gevolglik nie sy uitlatings wou beskou as
'n finale uitsluitsel oor die bevraagtekening van so 'n

8.

prosedure wat vervat is in die uitspraak van EKSTEEN AR nie. In die huidige saak het ons egter nie te doen met die gebruik van die Graham v Ridley-beginsel as sodanig nie, en dit is dus nie nodig om die vraag of dit in mosie-verrigtinge aanwending kan vind verder te ondersoek of 'n mening daaroor uit te spreek nie. Wat in die onderhawige saak ter sprake is, is die analogiese toepassing van die Graham v Ridley-beginsel op die geval van 'n aangehoudene wat 'n bevel vir sy vrylating aanvra. In hierdie situasie is daar ander oorwegings wat na vore tree, en om dié punt te onderstreep sal ek argumentshalwe veronderstel dat die betrokke beginsel in die samehang van 'n reivindicatio nie in die mosie-proses inpas nie.
As dit vir 'n aangehoudene geoorloof is om in 'n aansoek wat gerig is op sy vrylating hom te verlaat op 'n beëdigde verklaring waarin bloot beweer word dat hy teen sy sin deur die respondent aangehou word, dan moet die f eit onder die oë gesien word dat in die

9.

oorgrote meerderheid van gevalle daar wel meer stelle beëdigde verklarings vereis en aanvaar sal moet word as wat volgens ons gewone praktyksreëls toegelaat word. Dit kan met 'n eenvoudige voorbeeld toegelig word. Die respondent sal in sy beantwoordende verklaring hom bloot kan beroep op 'n lasbrief wat die aangehoudene se aanhouding regverdig en wat uitgereik is kragtens en in ooreenstemming met 'n magtigende statutêre bepaling. Die applikant kan dan in sy repliserende verklaring beweer dat die betrokke lasbrief onbehoorlik uitgereik is, sê maar omdat die respondent mala fide opgetree het, en feite aanvoer om die bewering te onderskraag. Die respondent moet dan vanselfsprekend die geleentheid gegun word om op sodanige bewerings en feite te antwoord, In die meeste gevalle sal die applikant op sy beurt 'n geleentheid moet kry om op die respondent se verdere bewerings te antwoord. Dit is duidelik dat in hierdie proses, in plaas van die gebruiklike drie, ten minstens vyf stelle beëdigde verklarings aan die orde

10.

van die dag sal wees. Dit sou klaarblyklik 'n

ingrypende afwyking behels van die gewone praktyksreëls
wat geld in mosie-verrigtinge. Die vraag is of dit
toegelaat behoort te word. Volgens my beskouing is die
antwoord ja. Na my mening is 'n uitsonderlike bena-
dering in hierdie soort gevalle geregverdig vanweë die
fundamentele aard van die reg op persoonlike vryheid.
Die beskerming van daardie reg van die indiwidu deur
ons Howe, teen ongemagtigde of onbehoorlike aantasting
van owerheidsweë, behoort nie belemmer te word deur
gewone praktyksreëls nie. Ek dink dat hierdie
benadering aansluit by die uitspraak van RUMPFF HR in
Wood and Others v Ondangwa Tribal Authority and Another
1975 (2) SA 294 (A) op 311 B-C. Daar is met
goedkeuring aangehaal uit h Amerikaanse werk, waarin
gesê word dat die habeas corpus-wette

"should receive a liberal construction, in disregard, if need be, of the technical language used and should always be construed in favor of the liberty of the citizen.";

11.

en ook:

"The writ is not and never has been a static, narrow, formalistic remedy. Its scope has grown to achieve its purpose - the protection of individuals against erosion of the right to be free from wrongful restraints on their liberty."

Die feit dat h prosedure soos dié wat tans

onder bespreking is, nog nie vantevore erkenning geniet
het nie, is geen beletsel in die weg van die erkenning
daarvan nou nie, as daar 'n behoefte daarvoor bestaan. Na my mening bestaan so 'n behoefte wel. Aangenome voorlopig (ek kom weldra hierop terug) dat, volgens die materiële reg, h aangehoudene h prima facie eisoorsaak vir sy vrylating kan daarstel deur die blote bewering dat hy teen sy sin aangehou word, na analogie van die Graham v Ridley-beginsel, sou dit beteken dat hy by wyse van h aksie in sy besonderhede van vordering sou kon volstaan met so h bewering. Maar prosedure by wyse van 'n aksie, met die onvermydelike vertraging wat daaraan verbonde is voordat regshulp uiteindelik verkry

12.

kan word, is heeltemal ondoelmatig en onvanpas as 'n regsmiddel om die indiwidu te beskerm teen ongeoorloofde vryheidsontneming. Die vooruitsig om spoedig 'n onregmatige aanhouding te beëindig deur gebruikmaking van mosie-verrigtinge behoort nie van 'n aangehoudene weerhou te word nie. Terselfdertyd behoort die aanwending van 'n vinniger prosedure om regshulp te verkry nie die aangehoudene se las te beswaar ten opsigte van die inhoud van die eisoorsaak wat die materiële reg aan hom bied nie. Gevolglik is ek van mening dat 'n aangehoudene toegelaat moet word om in mosie-verrigtinge 'n bevel vir sy vrylating aan te vra, op sterkte van 'n funderende beëdigde verklaring waarin bloot beweer word dat hy teen sy sin aangehou word deur, of op aandrang van, die respondent, nieteenstaande (en by wyse van h uitsondering op) die algemeen-geldende vereiste dat h applikant sy hele saak volledig in sy openingsverklaring moet openbaar, en die beperking wat normaalweg geld met betrekking tot die
13. aantal stelle beëdigde verklarings wat in mosie-verrigtinge aanvaarbaar is.

Tot dusver het ek die prosesregtelike aspek

van die saak benader vanuit die oogpunt van die aangehoudene. Ek het egter nie die belange van die respondent in sake van hierdie aard uit die oog verloor nie. In die algemeen sal die respondent h owerheidsinstansie wees wat belas is met die taak om uitvoering te gee aan die funksie van die uitvoerende gesag om wet en orde te handhaaf. Vanselfsprekend moet daardie funksie nie misken word nie, en dit sou nie deug om 'n vorm van prosedure goed te keur wat 'n onnodige of onbehoorlike belemmering sou plaas op die uitvoering van daardie funksie nie. Ek is egter oortuig daarvan dat daar in die menings wat ek hierbo uitgespreek het geen gevaar van so 'n aard steek nie. Volgens die huidige stand van ons reg (ek stel dit so, omdat die reg nie staties is nie, in die besonder ook nie op hierdie gebied nie) sal die bewyslas wat op die

14.

respondent rus om die aanhouding van die applikant te regverdig, van beperkte omvang wees. Ek sê dit na aanleiding van die beslissing van hierdie Hof in Minister of Law and Order and Another v Dempsey 1988 (3) SA 19 (A). Dit is 'n saak waarna ek weldra verder sal verwys. Vir die huidige is dit genoeg om te sê dat die respondent slegs sal hoef te bewys (aanvanklik, in elk geval) dat die applikant aangehou word kragtens die een of ander statutêre magtiging en dat sy aanhouding val binne die bestek van die magtigende bepaling en die voorskrifte wat daarin vervat is aangaande die uitoefening van die bevoegdheid wat daarvolgens verleen word. Die feite wat in hierdie verband ter sake is, sal natuurlik baie geredelik toeganklik wees vir die respondent (anders as vir die applikant). As die aangehoudene se aanhouding regmatig is, sal dit vir die respondent dus geen buitensporige moeite kos om dit te bewys nie. Inaggenome die drastiese gevolge van vryheidsontneming,
15. is ek van mening dat dit gesonde regsbeleid is om 'n aangehoudene toe te laat om die owerheidsinstansie wat verantwoordelik is vir sy aanhouding, te daag om die regmatigheid daarvan te bewys op die wyse hierbo bespreek.
Om die bespreking van die prosedure-aspek af te handel, moet daar verwys word na die bepalings van Reël 6 van die Eenvormige Hofreëls. Reël 6(1) vereis dat 'n kennisgewing van mosie gesteun word deur 'n beëdigde verklaring "wat die feite bevat waarop die aansoek berus". In die geval van 'n aangehoudene wat in h kennisgewing van mosie 'n bevel aanvra wat sy vrylating uit aanhouding gelas, moet daar deur ons Howe aanvaar word, op grond van wat hierbo gesê is, dat 'n ondersteunende beedigde verklaring wat beweer dat die applikant teen sy sin deur, of op aandrang van, die respondent aangehou word, h afdoende uiteensetting bevat van "die feite waarop die aansoek berus". Reël 6(5)(d)(ii) het betrekking op die aflewering van 'n

16.

beantwoordende beëdigde verklaring, en Reël 6(5)(e)
maak voorsiening vir die aflewering van 'n repliserende
beëdigde verklaring. Reël 6(5)(e) bepaal dan soos
volg:

"Die hof kan na goeddunke die indiening van verdere beëdigde verklarings toelaat."

In die besondere soort geval wat tans onder bespreking
is, sal daar deur ons Howe aanvaar moet word dat die
diskresie om verdere beëdigde verklarings toe te laat,
vanweë die uitsonderlike toestand van sake wat hier
geld, in die reël uitgeoefen sal moet word ten gunste
van die toelating van verdere beëdigde verklarings.
Hierbo het ek aangedui dat vyf stelle beëdigde ver-
klarings waarskynlik aan die orde van die dag sal wees.
Die presiese getal beëdigde verklarings wat toegelaat

sal word, sal afhang van die besondere omstandighede
van elke geval en sal steeds onderhewig wees aan die

uitoefening van 'n regterlike diskresie.

Vervolgens kom ek by die besware van 'n

17. materieelregtelike aard wat EKSTEEN AR opper teen die analogiese toepassing van die Graham v Ridley-beginsel in die uitspraak van GROSSKOPF AR. Die vraag is wat die noodsaaklike bestanddele is van die eisoorsaak van h aangehoudene wat sy vrylating eis. Na my oordeel lê die klinkklare antwoord op hierdie vraag opgesluit in die beslissings van hierdie Hof aangaande die bewyslas in gevalle waar die geldigheid van h inhegtenisneming in geskil is. Ek verwys na Minister of Law and Order v Hurley and Another 1986 (3) SA 568 (A) en Minister of Law and Order and Another v Dempsey 1988 (3) SA 19 (A). Die passasies in die uitsprake in diê twee sake wat vir my van deurslaggewende belang is, is alreeds ten dele aangehaal in die uitspraak van GROSSKOPF AR, maar vir gemak van verwysing haal ek hulle in die geheel hier aan. In die Hurley-saak het RABIE HR verwys na die vroeëre uitspraak van OGILVIE THOMPSON AR in Brand v Minister of Justice and Another 1959 (4) SA 712 (A) op 714 F-H, en gesê (op 589 D-F):

18.

"In view of the aforegoing I hold that the above-quoted passage in the judgment of OGILVIE THOMPSON JA in Brand's case supra contains a correct statement of the law as to the question of onus in the case of arrests without warrant and, furthermore, that the law as there stated also applies to arrests under s 29(1) of Act 74 of 1982. I would add that I consider it to be good policy that the law should be as there stated. An arrest constitutes an interference with the liberty of the individual concerned, and it therefore seems to be fair and just to require that the person who arrested or caused the arrest of another person should bear the onus of proving that his action was justified in law."

In die Dempsey-saak het HEFER AR gesê (op 38 B-D):

"I accept, of course, that the onus to justify an arrest is on the party who alleges that it was lawfully made and, since an arrest can only be justified on the basis of statutory authority, that the onus can only be discharged by showing that it was made within the ambit of the relevant statute. Any statutory function can, after all, only be validly performed within the limits prescribed by the statute itself and, where a fact or a state of affairs is prescribed as a precondition to the performance of the function (a so-called jurisdictional fact), that fact or state of affairs must obviously exist and be shown to have existed before it can be said that the function was validly performed."

19.

In die samehang van die huidige bespreking kan dit geen verskil maak of 'n inhegtenisneming met of sonder 'n lasbrief uitgevoer is nie. Voorts kan dit in beginsel, wat die ligging van die bewyslas betref, geen verskil maak of dit gaan om h vryheidsberowing deur inhegtenisneming of om 'n volgehoue vryheidsinperking wat bestaan uit aanhouding ten gevolge van h inhegtenisneming nie. As die bewyslas om 'n inhegtenisneming te regverdig, rus op die instansie wat dit bewerkstellig het, dan spreek dit vanself dat die bewyslas om die aanhouding van 'n persoon te regverdig insgelyks rus op die instansie wat daarvoor verantwoordelik is. En as so 'n instansie dan beswaar is met die las om te bewys dat die aanhouding regmatig is, dan volg dit vanself dat die aangehoudene nie hoef te bewys, nie eens prima facie nie, dat sy aanhouding onregmatig is. Daaruit volg dit verder vanself dat h bewering van onregmatigheid geen bestanddeel is van 'n aangehoudene se eisoorsaak met betrekking tot 'n eis om

20.

'n bevel vir sy vrylating nie. Uiteindelik volg dit dan ook vanself dat hy niks meer hoef te beweer of te bewys as dat hy teen sy sin aangehou word nie, om sodoende die bewyslas wat op sy teenparty rus in werking te stel.
Die voorgaande gevolgtrekking is volgens my beskouing logies so h onafwendbare uitvloeisel van die uitlatings in die sake van Hurley en Dempsey wat ek hierbo aangehaal het, dat ek geen ruimte kan sien vir 'n ander standpunt nie. Daardie uitlatings weerspieël ons reg soos dit vandag toegepas word. Andersluidende gedagtes wat blyk uit ou sake en verhandelings uit vervloë jare, soos dié wat in EKSTEEN AR se uitspraak aangehaal word, kan nie meer as geldig beskou word nie. Sover dit die punt onder bespreking aangaan, sou dit geen nut hê om die geskiedkundige ontwikkeling van die prosedure in verband met die interdictum de libero homine exhibendo van ons reg of habeas corpus van die Engelse reg na te gaan nie. Daarvoor is die huidige
21 . regsposisie te duidelik. Op dieselfde grondslag dink ek nie dat dit nodig is om ondersoek in te stel na die hedendaagse standpunt van die Engelse howe oor hierdie punt nie. In die saak waarna EKSTEEN AR verwys, Khawala v Secretary of State for the Home Department and Another [1983] UKHL 8; (1983) 1 All ER 765 (HL), gebruik LORD SCARMAN uitdrukkings soos "probable cause", "a case fit to be considered by the court", en "a prima facie . case". Met die geringe navorsing van die Engelse regspraak wat ek gedoen het, moet ek beken dat die presiese strekking en trefwydte van daardie uitdruk-kings as deel van die Engelse reg nie vir my duidelik is nie. Maar ek vind dit onnodig om verder daarop in te gaan. Selfs al sou 'n mens veronderstel dat die Engelse howe tans vereis dat h aangehoudene altyd getuienis moet aanbied om 'n prima facie saak ten opsigte van die onregmatigheid van sy aanhouding te bewys, met betrekking tot die statutêre magtiging waarvolgens hy na bewering aangehou word, sou dit my

22.

nie oorreed om te bevind dat die posisie in ons reg
dieselfde is of behoort te wees nie.

In sy uitspraak steun EKSTEEN AR op 'n

uittreksel uit die uitspraak van HEFER AR in die
Dempsey-saak, op 37I-38A, wat, oppervlakkig beskou, sy
standpunt skyn te onderskraag. In werklikheid is dit
nie so nie. Ek haal die betrokke passasie ten volle
aan (en ek beklemtoon die kernsin daarvan vir huidige
doeleindes):

"It cannot be expected of a respondent to deal effectively in an opposing affidavit with unsubstantiated averments of mala fides and the like without the specific facts on which they are based being stated. So much the more can it not be expected of a respondent to deal effectively with a founding affidavit in which no averment is made, save a qeneral one that a detention is unlawful. And if Trengove JA is correct, this is indeed what a respondent will be obliged to do. Unlike other statutory functionaries, he will in effect be obliged to disclose the reasons for his decision and be compelled to cover the whoie field of every conceivable ground for review, in the knowledge that, should he faii to do so, a finding that the onus has not been discharged may ensue. Such a state of affairs is

23.

quite untenable."

Hierdie uitlatings van HEFER AR is gemaak met verwysing
na die uitspraak van TRENGOVE AR (waarmee ek saamgestem
het) in Kabinet van die Tussentydse Regering vir
Suidwes-Afrika en 'n Ander v Katofa 1987 (1) SA 695 (A).
HEFER AR het TREN'GOVE AR se uitspraak vertolk asof dit

sou meebring dat

"it would have been incumbent upon the Administrator-General to produce sufficient evidence to show that there was not a single ground upon which the exercise of his discretion could be assailed."

(op 37 E/F), 'n vertolking wat ook weerspieël word in
die laaste gedeelte van die passasie hierby aangehaal. Of daardie vertolking geregverdig is, is tans nie ter sake nie. Feit is dat HEFER AR, op grondslag van daardie vertolking, in sy uitspraak daarop ingestel was om te verduidelik waarom TRENGOVE AR se uitspraak nie vir hom aanvaarbaar was nie. In hierdie verband was dit van pertinente belang vir HEFER AR se beredenering dat in die Katofa-saak die funderende beëdigde

24.

verklaring wat namens die aangehoudene gemaak is, wesentlik slegs die blote bewering bevat het dat die aangehoudene se aanhouding onregmatig was (kyk Dempsey op 361). Dit verklaar waarom die kernsin wat ek in die aanhaling hierbo beklemtoon het, in daardie passasie voorkom. Gelees in die totale samehang van HEFER AR se beredenering, was die kernsin slegs daarop gemik om aan te dui dat die gevolge voortspruitend uit TRENGOVE AR se uitspraak, soos vertolk deur HEFER AR, nie aanvaarbaar was nie. In die samehang van sy beredenering was HEFER AR nie gemoeid met 'n oorweging van wat 'n aangehoudene hoef te beweer ten einde die bewyslas van die respondent met betrekking tot die sogenaamde jurisdiksionele feite aangaande die regmatigheid van die aanhouding, soos bespreek in Dempsey op 38 B-I, in werking te stel nie. Dit was nie ter sake in die Dempsey-saak nie; HEFER AR het bevind dat in die Katofa-saak die betrokke jurisdiksionele feite wel bewys is (kyk Dempsey op 36J-
25. 37A) en in die Dempsey saak self was dit gemeensaak dat dit die geval was (kyk op 38 F-G en 39E). In die Dempsey-saak het dit slegs gegaan om wat 'n aangehoudene
moet beweer en bewys in verband met 'n aantyging dat die betrokke owerheidsinstansie sy statutêre bevoegdheid onbehoorlik of mala fide uitgoefen het, wat nie in die huidige bespreking ter sake is nie. Na my mening is die beslissing in die Dempsey-saak dus nie gesaghebbend ten opsigte van die vraag wat tans onder oorweging is nie.
Samevattend is ek van mening dat dit vir 'n aangehoudene voldoende is om in mosie-verrigtinge onder eed te beweer dat hy teen sy sin aangehou word, ten einde bewys te verg van die owerheidsinstansie wat verantwoordelik is vir sy aanhouding, dat sodanige aanhouding voldoen aan die voorskrifte van h statutêre bepaling wat die aanhouding magtig - of, anders gestel, na aanleiding van die benadering in die Dempsey-saak, dat die jurisdiksionele feite met betrekking tot die

26.

aanhouding aanwesig is. Ek is terdeë bewus daarvan dat hierdie standpunt nog nie vantevore pertinent in ons regspraak geformuleer is nie, maar na my oordeel is dit h logiese en natuurlike uitvloeisel van ons bestaande reg. Ek is verder van oordeel dat dit in ooreenstemming is met gesonde regsbeleid, vanweë my beskouing van die belangrikheid van die rol wat ons Howe moet speel in verband met die béskerming van die indiwidu se reg op persoonlike vryheid, teen die ontneming daarvan deur die owerheid, behoudens optrede van die owerheid wat duidelik binne die raamwerk van magtigende statutêre maatreels val.
Ten slotte kom ek by die toepassing van die gevolgtrekkings wat hierbo bereik is, op die feite van die onderhawige saak. Indien die aangehoudene in sy funderende beëdigde verklaring slegs beweer het dat hy teen sy sin in die Victor Verster-gevangenis aangehou word, dan sou die Minister die volgende moes bewys het, om dit kort te stel: 'n arrestasie van die aangehoudene

27.

deur 'n lid van h Mag, wat die oordeel gevorm het wat beoog word in regulasie 3(1); 'n skriftelike bevel, onderteken deur h lid van h Mag, soos wat beoog word deur regulasie 3(1), vir die aanhouding van die aangehoudene in die Worcester-gevangenis; 'n skriftelike kennisgewing van die Minister, soos beoog in regulasie 3(3), vir die verdere aanhouding van die aangehoudene in die Worcester-gevangenis; en h skriftelike lasgewing van die Minister of sy gemagtigde, soos beoog in regulasie 3(4), vir die verwydering van die aangehoudene uit die Worcester-gevangenis en sy aanhouding in die Victor Verster-gevangenis.
Die aangehoudene het egter in sy funderende verklaring baie verder gegaan as wat noodsaaklik was volgens die analogiese toepassing van die Graham v Ridley-beginsel. (Terloops wil ek daarop wys dat dit dikwels, indien nie meestal nie, vir h aangehoudene, vanweë oorwegings van taktiek en doelmatigheid,

28.

voordeliger sal wees om uit die staanspoor uit sy saak op 'n breedvoeriger wyse aan te voer as wat streng gesproke noodsaaklik is.) Na my mening doen hierdie feit egter geen afbreuk aan die aard en die omvang van die bewyslas wat op die Minister gerus het, soos hierbo opgesom is nie. Wel het dit meegebring dat die Minister verder moes gaan, om die besondere bewerings die hoof te bied wat die aangehoudene gemaak het ten opsigte van die ongeldigheid van sy inhegtenisneming. Maar daardie omstandigheid het geen inkorting teweeg-gebring van die vereiste dat die Minister al die jurisdiksionele feite moes bewys wat nodig was om die aangehoudene se aanhouding in die Victor Verster-gevangenis te regverdig nie. In beginsel, meen ek, kan h respondent se bewyslas in hierdie verband nie verlig word bloot omdat die aangehoudene meer gesê het as wat hy hoef te gesê het nie. Na my mening is daar net een enkele uitsonderingsgeval, waar h respondent se bewyslas verlig kan word, en dit is waar 'n aangehoudene

29.

by voorbaat 'n bepaalde jurisdiksionele feit erken, uitdruklik of deur noodsaaklike implikasie. Onderhewig aan daardie enkele uitsondering, is ek van oordeel dat 'n respondent in hierdie soort aansoeke altyd die jurisdiksionele feite moet bewys wat die aangehoudene se aanhouding regverdig, wat ook al die bewerings is wat die aangehoudene in sy openingsverklaring maak.
Uit die voorgaande oorwegings volg dit dat daar na my oordeel, met eerbied gesê, geen nodigheid is vir die diepgaande ontleding en vertolking van die aan-gehoudene se bewerings in sy funderende en repliserende beëdigde verklarings, waaraan hulle onderwerp word in die uitspraak van EKSTEEN AR nie. Slegs twee aspekte van die inhoud van sy verklarings is ter sake om tot h beslissing te geraak in hierdie saak. Die eerste is dat hy sê dat hy in die Victor Verster-gevangenis aan-gehou word, klaarblyklik met die noodwendige implikasie dat dit teen sy sin is, en dat sy bede onder andere is vir 'n bevel wat sy vrylating gelas. Die tweede is dat
30. hy nie by voorbaat enige jurisdiksionele feit met be-trekking tot sy ,aanhouding in die Victor Verster-geyangenis erken nie, nog uitdruklik nòg deur nood-wendige implikasie, en dat hy ook nie gesê kan word afstand te gedoen het van die reg om te eis dat al die betrokke jurisdiksionele feite behoorlik bewys word nie. Uit hoofde van hierdie twee aspekte van die aangehoudene se saak kon die Minister die verlening van die aangevraagde vrylatingsbevel vermy slegs deur al die betrokke jurisdiksionele feite te bewys. Dit het onder meer ingesluit die bewys van die bestaan van 'n skriftelike lasgewing van die Minister of sy gemagtigde, kragtens regulasie 3(4), vir die aanhouding van die aangehoudene in die Victor Verster-gevangenis. Daardie bewys het ontbreek. Gevolglik was die aangehoudene geregtig op die vrylatingsbevel wat hy aangevra het. Volgens my beskouing van die saak is al die ander aspekte van die aangehoudene se beëdigde verklarings, asook diê van die Minister en die
31 . polisiebeamptes, oorbodig en irrelevant. Daar is geen ruimte vir 'n ondersoek na die vraag of dit billik of onbillik was om van die Minister te verwag om die ontbrekende lasgewing voor te lê nie; hy was van regsweë verplig om dit te doen ten einde hom van sy bewyslas te kwyt. Dit is ook nie ter sake of die Minister subjektief gedink het dat hy nie geroepe was om die ontbrekende lasbrief voor te lê nie, vanweë die strekking van die aangehoudene se aanval op die geldigheid van sy inhegtenisneming as sodanig; die objektiewe reg bepaal wat die Minister moes bewys het om die aanhouding van die aangehoudene te regverdig. Gevolglik is die Minister in geen posisie om die lacuna in sy saak te wyt aan die inhoud van die aangehoudene se verklarings nie.
Om al die voorgaande redes stem ek saam met die bevel wat genoem word aan die einde van die uitspraak van GROSSKOPF AR.

A.S. BOTHA AR

CORBETT HR

STEM SAAM MILNE AR

---